Henryk Walezy – pierwszy król elekcyjny
 | Linia chronologiczna |
 | Źródło 1. Portret. Ernest Habsburg – arcyksiążę Austrii, syn cesarza Maksymiliana II |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Martino_Rota_Archduke_Ernest_of_Austria.png]
| Źródło 2. Portret. Iwan IV Groźny – car moskiewski. |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Iioan4.jpg]
| Źródło 3. Portret. Jan III Waza – król Szwecji |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:John_III_of_Sweden.jpg]
| Źródło 4. Portret. Henryk Walezy – książę francuski, brat króla Francji |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Anjou_1570louvre.jpg]
| Źródło 5. Kandydaci do korony Rzeczypospolitej. Korzyści i szkody dla Polski [fragment] |
Ernest Habsburg
[…] że zacny cesarski syn, że ma być stu polskich szlachciców w Wiedniu na nauce [..]
[…] że z rodu niemieckiego, nam zawsze przeciwnego, że bliski naród niemiecki niemu, a z Polaków wycisnąłby wszystko, że byłyby wojny z Turcją i z Moskwą […]
Iwan IV Groźny car moskiewski
[…] że pokój dożywotni dla Polski, że język polski rozumie […]
[…] wojny z Turkami, Tatarami, z Niemcami, że tyran okrutny dla poddanych […]
Henryk Walezy
[…] zacny królewicz, dorosły, ćwiczony, waleczny, wybór jego dałby gwarancje swobód szlachty, musi nam być powolny[posłuszny] przez odległość do swojego kraju, długi koronne wypłaci, dochody zwiększy, pokój z Turcją zapewni […]
[…] język łaciński i włoski umie, polskiego się nauczy, gdy tylko mu go będzie potrzeba […]
| Źródło 6. Artykuły henrykowskie 1574 r. [fragment] |
My, rada stanu, szlachta i rycerstwo Królestwa Polskiego, narodów polskiego jako i litewskiego […] to sobie głównie niniejszym pismem […] zastrzegamy, aby przyszły nasz książę [król] i pan świeżo przez nas obrany był nam obowiązany dać przywilej, czyli pismo, przez które by niżej wyrażone artykuły, zawierające w sobie pewne nasze prawa […] zostały uznane i zatwierdzone:
1. […] aby zawsze po naszym zejściu [śmierci króla i jego potomków] wolne obieranie zostawało wszystkim stanom koronnym [szlachcie].
2. A w sprawach koronnych, […] my i potomkowie nasi nic zaczynać i czynić nie mamy bez rady […] zgody rad koronnych obojga narodów, spraw sejmowi należących w niczym nie naruszając […].
4. O wojnie albo pospolitym ruszeniu nie zaczynać nie mamy bez pozwolenia sejmu […].
9. Sejm walny koronny raz na dwa lata ma być zwoływany […].
21. A jeślibyśmy […] coś przeciw prawom, wolnościom, artykułom wykroczyli albo czegoś nie wypełnili, wtedy obywatele koronni [szlachta] ma prawo wypowiedzieć posłuszeństwo królowi. […]
| Źródło 7. Rycina Antoniego Oleszczyńskiego ( z XIX w.). Wjazd poselstwa polskich senatorów po Henryka Walezego do Paryża |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Departure_of_Polish_envoys_for_Henry_Valois_1.PNG]
| Źródło 8. Teodor Axentowicz. Polskie poselstwo u Henryka Walezego (obraz z 1910 r.) |
[źródło:http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Polish_envoys_to_King_Henry_III_Valois,_two_worlds.PNG]
| Źródło 9. Artur Grottger. Ucieczka Henryka Walezego (obraz z 1860 r.) |
[źródło:http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:GrottgerArtur.UcieczkaHenrykaWalezego.1860.jpg]
| Źródło 10. Fotografia. Kapliczka "Bądź Wola Twoja" w Pszczynie |
[źródło: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Pszczyna_Henryk_Walezy.jpg]
| Źródło 11. Władysław Bełza Dawni królowie tej ziemi [fragment] |
Wytworny panicz modnego dworu,
W sarmackie dostał się kraje;
Lecz w nich nie zastał tego poloru,
Jaki francuski dwór daje.
A chociaż znalazł dzielnych serc krocie,
I prawic, co wrogów grzmocą:
Przeniósł francuskie nad nie łakocie,
I umknął z Polski precz, nocą (...).
[źródło: http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=10998&s=1; s. 21]
 | Ćwiczenia |
Na podstawie źródeł 1–5.
1. Ustal, z których państw pochodzili kandydaci do tronu Polski.
2. Przyporządkuj przedstawione postaci do ich charakterystyk.
3. Który kandydat do korony polskiej cieszył się największym poparciem szlachty? Uzasadnij swoja odpowiedź.
Na podstawie źródła 6.
Przed wstąpieniem na tron Polski Henryk Walezy musiał zaprzysiąc artykuły, od jego imienia nazwane henrykowskimi. Akt ten, zabezpieczał ustrój Rzeczypospolitej – demokrację szlachecką. Przedstaw obowiązki króla oraz prawa sejmu.
Na podstawie źródeł 7-8.
1. Odpowiedz, czy Henryk Walezy spieszył się do objęcia tronu Rzeczypospolitej.
2. Zaproponuj treść rozmowy polskiego poselstwa z nowo wybranym królem.
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
...............................................................................................................................
3. Wskaż na obrazach postaci charakterystyczne dla XVI – wiecznej Polski. Podaj różnice w wyglądzie Polaków i Francuzów.
Na podstawie źródła 9.
Jakich środków użył artysta, aby podkreślić fakt ucieczki króla Henryka Walezego z Polski?
 | Praca domowa |
1. Ze skromną kapliczką w Pszczynie na Śląsku wiąże się historia potajemnej ucieczki Henryka Walezego z Polski. Zbierz więcej informacji na temat tego wydarzenia.
2. O kim jest mowa w cytowanym fragmencie wiersza Władysława Bełzy?